شعر خوانی: صبح ستاره باران
۱- ای مهربان تر از برگ در بوسه‌های باران / بیداری ستاره در چشم جویباران
قلمرو زبانی: حذف فعل به قرینه معنایی / قلمرو ادبی: قالب: غزل، چکامه / وزن: مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (رشته انسانی) / مهربان تر از برگ: تشبیه پنهان، جانبخشی / دلبر همچون بیداری ستاره است: تشبیه / بوسه باران: جانبخشی، خوردن چکه‌های باران بر زمین / بیداری ستاره: جانبخشی، منظور درخشش ستاره / چشم جویباران: جانبخشی، چشمه جویبار / واج‌آرایی: «ب» / باران، جویبار، ستاره؛ بیداری، چشم: تناسب /
بازگردانی: ای کسی که مهربان تر از برگ هنگام بارش باران هستی و ای کسی که مانند درخشش ستاره در چشم جویباران هستی.
پیام: توصیف دلبر
۲- آیینه نگاهت پیوند صبح و ساحل / لبخند گاه گاهت صبح ستاره باران
قلمرو زبانی: حذف فعل به قرینه معنایی / قلمرو ادبی: آیینه نگاه: اضافه تشبیهی / نگاه: مجاز از چشم / تشبیه پنهان در مصرع نخست و مصرع دوم: نگاهت مانند بامداد در ساحل است، لبخندت مانند صبح روشن است، دندانت مانند ستاره، درخشان و سپید است / صبح ستاره باران: کنایه، بامداد پرستاره / تناسب: صبح، ستاره، ساحل / واژه‌آرایی: گاه، صبح / ستاره: استعاره از دندان دلبر
بازگردانی: چشم آیینه وارت مانند زیبایی صبح در کنار دریا ست و لبخند وقت و بی وقتت مانند صبح ستاره باران، درخشان و دلکش است.
پیام: توصیف چهره دلبر
۳- بازآ که در هوایت خاموشی جنونم / فریادها برانگیخت از سنگ کوهساران
قلمرو زبانی: بازآ: بازگرد / هوا: عشق / خاموشی: سکوت / جنون: دیوانگی / برانگیخت: بلند کرد (بن ماضی: برانگیخت، بن مضارع: برانگیز)/ قلمرو ادبی: خاموشی ام، فریاد سنگ را بلند کرد: تضاد، اغراق / فریاد سنگ: جانبخشی / سنگ: نماد سختی و نرمش ناپذیری / تناسب: سنگ، کوهساران
بازگردانی: بازگرد که به خاطر عشق تو، سکوت جنون وارم فریاد سنگ کوهسار را نیز بلند کرد.
پیام: جنون سرشار دلشده
۴- ای جویبار جاری! زین سایه برگ مگریز / کاین گونه فرصت از کف دادند بیشماران
قلمرو زبانی: زین: از این / مگریز: فرار نکن (بن ماضی: گریخت، بن مضارع: گریز)/ بی شمار: گروه بسیار / قلمرو ادبی: جویبار جاری: استعاره از دلبر / سایه برگ: استعاره از دلشده، خود سراینده / از کف دادند: کنایه، از دست دادند / کف: دست، ایهام تناسب (۱- کف دست ۲- کف دریا) در معنای کف دریا با جویبار تناسب دارد / واج‌آرایی: «ر» /
بازگردانی: ای کسی که مانند جویبار جاری هستی، از من که مانند سایه برگم فرار نکن. زیرا گروه بی شماری به همین شیوه فرصتها را از دست دادند.
پیام: گله مندی از هجران یار
۵- گفتی: «به روزگاران مهری نشسته» گفتم / «بیرون نمی‌توان کرد حتی به روزگاران»
قلمرو زبانی: مهر: عشق / روزگار: واژه دوتلفظی / قلمرو ادبی: تضمین شعر سعدی / گفتی، گفتم: همریشگی (رشته انسانی)/ واژه‌آرایی: روزگاران / مهری نشسته: جانبخشی
بازگردانی: تو گفتی: با گذشت زمان عشق بر دلم نشسته است. من گفتم این عشق را حتا با گذر روزگاران نیز از دلم بیرون نمی‌توانم کرد.
پیام: ماندگاری عشق
شعر سعدی: سعدی به روزگاران مهری نشسته بر دل / بیرون نمی‌توان کرد الّا به روزگاران
۶- پیش از من و تو بسیار بودند و نقش بستند / دیوار زندگی را زین گونه یادگاران
قلمرو زبانی: نقش بستند: حک کردند، کشیدند / یادگاران: منظور یادگاری های عشق است./ قلمرو ادبی: نقش بستند: کنایه از ماندگاری / دیوار زندگی: اضافه تشبیهی / واج‌آرایی: «گ»، «ن»
بازگردانی: پیش از من و تو عاشقان بسیاری بودند که بر روی دیوار زندگی یادگاری‌های بسیاری از عشق نقش بستند و رفتند.
پیام: یادگاری گذشتگان
۷- وین نغمه محبّت بعد از من و تو ماند / تا در زمانه باقی ست آواز باد و باران
قلمرو زبانی: وین: و این / نغمه: نوا، ترانه، سرود / قلمرو ادبی: نغمه محبت: اضافه تشبیهی / صدای باد و باران باقی است: کنایه از اینکه تا جهان برپاست / تناسب: باد، باران
بازگردانی: تا در زمانه صدای باد و باران می‌آید، نغمه عشق من و تو پس از من و تو خواهد ماند و نابود نخواهد گشت.
پیام: دعا برای پایداری عشق
مثل درخت، در شب باران، محمدرضا شفیعی کدکنی (م. سرشک)
درک و دریافت
۱- این شعر را با متن درس ششم، از نظر لحن و آهنگ خوانش مقایسه کنید.
– نی نامه محتوایی کاملاً عارفانه دارد و از طرفی وزن این شعر آرام و سنگین است. در خوانش آن باید این سنگینی و لحن عارفانه را رعایت کرد؛ امّا شعر «صبح ستاره باران» عاشقانه و دو لختی است؛ ازین رو هیجانی و شورانگیز است. استفاده از واج‌آرایی نیز از عوامل تأثیر گذار بر موسیقی این شعر است. باید این شعر را با شور و حالی عاشقانه خواند.
۲- شفیعی کدکنی، در کدام بیت، از شاعری پیشین تأثیر گرفته است؟ توضیح دهید.
استاد شفیعی در بیت پنجم، شعری از سعدی را تضمین کرده است که از غزلیات معروف اوست با این آغازینه:
بگذار تا بگریم، چون ابر در بهاران / کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران
