الدرس الرابع: نظام الطبیعه

حَوْلَ النَّصِّ

أ) عَیِّنِ الصَّحیحَ وَ الخَطأَ حَسَبَ نصِّ الدَّرسِ. (با توجه به متن درس درست و نادرست را شناسایی کن.)

۱- الرَّوابِطُ المُتدَاخِلهُ بینَ الکائناتِ الحَیهِ وَ بیئتَهِا تُؤَدّی إلَی اخْتلِالِ التَّوازُنِ فِی الطَّبیعَهِ. × (روابط کاملاً درهم تنیده میان جانداران و محیط زیست به آشفتگی تعادل در طبیعت می‌انجامد.)

۲- کانَ الفَلّاحُ یمْلِکُ مَزرَعَهً فی شَمالِ إیران یزْرَعُ فیهَا الرُّزَّ . × (برزگر کشتزاری را در شمال ایران داشت که در آن برنج می‌کاشت.)

۳- ظَنَّ الْمُزارِعُ أَنَّ الْبوماتِ هی الَّتی تَأکُلُ أَفْراخَ الطُّیورِ. √ (کشاورز گمان کرد که جغدها همان پرندگانی اند که جوجه‌های پرندگان را می‌خورند.)

۴- اَلزّارِعُ لَمْ یسمَحْ لِلثعالِبِ بِالدُّخولِ إلیٰ مَزرَعَتِهِ. × (کشاورز به روباه‌ها اجازه نداد که به کشتزارش وارد شوند.)

۵- کانَ الْمُزارِعُ یرَبِّی الطُّیورَ وَ الْبوماتِ فی مَزْرَعَتِهِ. × (کشاورز پرندگان و جغدها را در کشتزارش می‌پرورد.)

۶- فِی النِّهایهِ حافَظَ الْمُزارِعُ عَلَی الطُّیورِ وَ أَفْراخِها. √ (در پایان کشاورز از پرندگان و جوجه‌هایش حفاظت کرد.)

۷- تُعَدُّ النُّفایاتُ الصِّناعیهُ تَهْدیداً لِنِظامِ الطَّبیعَهِ. √ (پسماندهای [زباله‌های] صنعتی تهدیدی برای نظام طبیعت به شمار می‌رود.)

المُعجم

أ) انْتَخِبِ الکْلَمَهَ الصَّحیحَهَ للِفَراغ. (واژه درست برای جای خالی را برگزین.)

۱- بعْدَ (سِنینَ  شُهور ■) شاهَدَ المُزارعِ أنَّ الخضراواتِ باِلمَزرْعَه تَتَعَرَّضُ لِلأکلِ وَ التَّلَفِ. (پس از چند ماه کشاورز دید که سبزیجات کشتزار در معرض خوردن و نابود شدن قرار می‌گرفت.)

۲- کانَتْ مَجْموعَهٌ کَبیرَهٌ مِنَ (الثعَّالبِ  الفِئرانِ ■) تَهْجُمُ عَلَی الْخَضْراواتِ وَ تَأْکُلُها. (گروه بزرگی از موشها به سبزیجات هجوم می‌آوردند و آنها را می‌خوردند.)

۳- عیشُ الحیواناتِ بَعضِها علَیٰ بعضٍ یحَقِّقُ إیجادَ (النُّفایهِ  التَّوازُنِ ■) فِی الطَّبیعَهِ. (تغذیه جانوران از یکدیگر (برخی از برخی)، ایجاد ترازمندی در طبیعت را محقق می‌سازد.)

۴- أَی خَلَلٍ فی نِظامِ الطَّبیعَهِ یُؤَدّی إلیٰ تَخْریبِها وَ (مَوتِ ■ حَیاهِ ) مَنْ فیها. (هر آشفتگی در نظام طبیعت به ویرانی و مرگ کسی که در آن است می‌انجامد.)

۵- إیجادُ النُّفایاتِ الصِّناعیهِ وَ الْمَنْزِلیهِ ( یُهَدِّدُ ■ لا یُهَدِّدُ ) نِظامَ الطَّبیعَهِ. (تولید پسماندهای (زباله‌های) صنعتی و خانگی نظام طبیعت را تهدید می‌کند.)

۶- تَدَخُّلُ الإنْسانِ فی أُمورِ الطَّبیعَهِ یؤَدّی إلیٰ ( تَنظیمِ  اِختِلالِ ■) توازُنِها. (دخالت انسان در امور طبیعت به آشفتگی در ترازمندی آن می‌انجامد.)

۷- هَدَّدَ الْمُزارِعُ الطَّبیعَهَ فی مَزْرَعَتِهِ بِـ (حفظِ  قَتلِ ■) بوماتِها. (کشاورز با کشتن جغدها در کشتزارش، طبیعت را تهدید کرد.)

اِعلَموا

اَلْمَفعولُ الْمُطلَقُ

به ترجمه چهار جمله زیر دقّت کنید.

۱- اِستَغفَرتُ اللهَ. (از خدا آمرزش خواستم.)

۲- اِستَغفَرتُ اللهَ استِغفاراً. (ا ز خدا بی گمان آمرزش خواستم.)

۳- اِستَغفَرتُ اللهَ استِغفاراً صادِقاً. (از خدا صادقانه آمرزش خواستم.)

۴- اِستَغفَرتُ اللهَ استِغفارَ الصّالِحینَ. (از خدا مانندِ درستکاران آمرزش خواستم.)

■ چه رابطه ای میان دو کلمه «اِسْتَغْفَرْتُ» و «اِسْتِغْفار» در جملات بالا وجود دارد؟ – «اِسْتِغْفار» مصدر فعل «اِسْتَغْفَرْتُ» است.

■ مصدر «اِسْتِغْفار» در جمله دوم، سوم و چهارم چه مفهومی را به جمله‌ها افزوده است؟

■ نقش کلمه «اِسْتِغْفار» در جملات دوم، سوم و چهارم «مفعول مطلق» است.

■ این مصدر در جمله دوم بر انجام فعلِ «اِسْتَغْفَرْتُ» تأکید کرده است.

■ به مصدر «اِسْتِغْفار» در جمله دوم «مفعول مطلق تأکیدی» گفته می شود و در ترجمه فارسیِ آن از قیدهای تأکیدی مانند «بی گمان»، «حتماً» و «قطعاً» استفاده می کنیم.

اسْتغفرتُ الله اسْتِغْفاراً (مفعول مطلق تأکیدی).

■ دو کلمه «صادِقاً» و «الصّالِحینَ» در جملات سوم و چهارم چه نقشی دارند؟ – «صادِقاً» صفت و «الصّالِحینَ» مضاف الیه است.

■ گاهی «مفعول مطلق» به کمک کلمه بعد از خودش که صفت یا مضافٌ الیه است، نوعِ انجام گرفتنِ فعل را بیان می کند؛ مانند «اِسْتِغْفار » در جمله سوم و چهارم، که به آن «مفعول مطلق نوعی» گفته می شود.

اسْتغْفَرتُ اللهَّ اسْتِغْفارَ الصّالِحینَ. اِسْتَغْفَرْتُ اللّهَ اسْتِغْفاراً صادِقاً.

    مفعول مطلق نوعی   مضاف الیه        مفعول مطلق نوعی   صفت

■ در ترجمه مفعول مطلق نوعی (که مضاف واقع شده است) از قید «مانندِ» استفاده می کنیم؛ مثال:

اسْتغْفَرتُ اللهَّ اسْتغْفارَ الصّالِحینَ. = مانندِ درستکاران از خدا آمرزش خواستم.

■ در ترجمه مفعول مطلق نوعی (که موصوف واقع شده است) می توانیم صفت را به صورت قید ترجمه کنیم و نیازی به ترجمه مفعول مطلق نیست؛ مثال:

تجْتهِدُ الْأمُّ لِترَبیهِ أوْلادِها اجْتهِادا بالغِا.ً = مادر برای تربیت فرزندانش بسیار تلاش می کند.

اسْتغْفَرتُ اللهَّ اسْتغْفارا صادِقا.ً = از خدا صادقانه آمرزش خواستم.

مفعول مطلق مصدری از فعلِ جمله است.

مفعول مطلق دو نوع است: تأکیدی و نوعی.

مفعول مطلق تأکیدی، مصدری از فعلِ جمله است که بر انجامِ فعل تأکید می کند و صفت یا مضافٌ الیه ندارد.

مفعول مطلق نوعی، مصدری از فعلِ جمله است که نوع و چگونگی انجامِ فعل را بیان می کند و صفت یا مضافٌ الیه دارد.

۱- ترجمه، هنر و ذوق در کنار توانمندی های گوناگون زبانی است و ترجمه صحیح به سیاقِ عبارت و نکات بسیاری بستگی دارد. آنچه در کتاب در زمین. ترجمه می آید، فقط یک راهنمایی است.

در پایه دهم با هشت بابِ قاعده مندِ «ثلاثی مزید» آشنا شدید که عبارت اند از:

اکنون با چند مصدر از فعلهای «ثلاثی مجرّد» که در این درس به کار رفته اند، آشنا شوید. مصدرهای ثلاثی مجرّد بی قاعده اند. در اصطلاح گفته می شود این مصدرها «سَماعی»اند؛ یعنی شنیداری اند و باید از قبل شنیده شده باشند؛ امّا مصدرهای ثلاثی مزید چنین نیستند؛ برای نمونه وقتی که وزن «اِفتَعَلَ، یَفتَعِلُ، اِفتِعال» را حفظ باشید، به سادگی می دانید مصدرِ فعل های اِعتَرَفَ و اِشتَرَکَ عبارت است از: اِعتِراف و اِشتِراک؛ پس مصدرهای ثلاثی مزید «قیاسی»اند؛ یعنی وقتی که وزن ماضی، مضارع، امر و مصدر یک باب را بلد باشیم؛ با مقایسه کردن، بقیّه فعل‌ها و مصدرهای آن باب را می شناسیم؛ امّا وقتی بدانید مصدرِ فعلِ ظَلَمَ، «ظُلْم» است؛ نمی توانید مصدرِ فعل های صَبَرَ، ذَکَرَ و قَرَأَ را حدس بزنید.

اِختَبِر نفسَکَ: اِنتَخِب التَّرجِمَهَ الصَّحیحَهَ ثُمَّ عَیِّنِ المَفعولَ المُطلَقَ وَ اذکُر نَوعَهُ. (خودت را بیازما: ترجمه درست را بگزین؛ سپس مفعول مطلق را شناسایی کن و نوعش را یاد کن.)

۱- ﴿ فَاصبِر صَبراً جَمیلاً﴾ / مفعول مطلق نوعی(موصوف و صفت)

قطعاً شکیبایی کن                                                                 ب- به زیبایی صبر کن. ■

۲- ﴿ اُذکُروا اللهَ ذِکراً کَثیراً﴾ / مفعول مطلق نوعی(موصوف و صفت)

خدا را همیشه یاد کنید.                                                                                  ب- خدا را بسیار یاد کنید. ■

۳- ﴿ کَلَّمَ اللهُ موسَی تَکلیماً﴾ / مفعول مطلق تأکیدی

خدا با موسی قطعاً سخن گفت. ■                                                                 ب- خدا با موسی سخنی گفت. 

۴- ﴿ … وَ نُزِّلَ المَلائِکَهُ تَنزیلاً﴾ / مفعول مطلق تأکیدی

و مانند ملائک فرود آمدند.                                                                   ب- و فرشتگان قطعاً فرود آورده شدند. ■